ده‌رچوون له‌ كۆمه‌ڵى موسوڵمان و گوێڕايه‌ڵى كاربه‌ده‌ستان له‌ چاكه‌دا

ده‌رچوون له‌ كۆمه‌ڵى موسوڵمان و گوێڕايه‌ڵى كاربه‌ده‌ستان له‌ چاكه‌دا

ده‌رچوون و خۆجياكردنه‌وه‌ له‌ كۆمه‌ڵ و جه‌ماعه‌تى موسوڵمانان  تاوانێكه‌ له‌ تاوانه‌كان ، وه‌ گوێڕِايه‌ڵَى نه‌كردن و ده‌رچوون له‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتى سه‌ركرده‌ى موسوڵمانان (به‌ڵام له‌ چاكه‌دا) تاوانێكه‌ له‌ تاوانه‌كان ، به‌ڵام له‌ كارى خراپ و ناشه‌رعيدا گوێڕايه‌ڵى ناكرێت و ته‌نها له‌م شتانه‌ گوێڕايه‌ڵى ده‌كرێت كه‌ له‌ چوارچێوه‌ى شه‌رعدايه‌ و سنوورى تێنه‌په‌ڕاندووه‌ .

وه‌ ململانێكردن و دژايه‌تى كردنى سه‌ركرده‌ى موسوڵمان فيتنه‌ و ئاژاوه‌يه‌ و زيانى زۆرى لێده‌كه‌وێته‌وه‌ بۆيه‌ له‌ چه‌ندين فه‌رمووده‌ى صه‌حيحدا پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) باسى لێوه‌ كردووه‌ ، به‌ پشتيوانى خواى گه‌وره‌ ده‌يانخه‌ينه‌ ڕوو .

به‌ڵگه‌ى يه‌كه‌م

عن أَبِى رَجَاءٍ الْعُطَارِدِيُّ قَالَ : سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ ، رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُمَا ، عَنِ النَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ :( مَنْ رَأَى مِنْ أَمِيرِهِ شَيْئًا يَكْرَهُهُ فَلْيَصْبِرْ عَلَيْهِ ، فَإِنَّهُ مَنْ فَارَقَ الْجَمَاعَةَ شِبْرًا فَمَاتَ إِلاَّ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً ) . صحيح البخاري: 7054 .ومسلم : 4896. واته‌: له‌ باوكى ره‌جائى عوتاريدى ووتى : گوێم له‌ ئيبن عباس بوو (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌يان لێبێت) فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر كه‌سێك شتێكى (خراپى) له‌ پێشه‌واكه‌ى بينى و پێى ناخۆش بوو ئه‌وه‌ با ئارامى له‌سه‌ر بگرێت و (لێى ده‌رنه‌چێت) ، به‌ڕاستى هه‌ر كه‌سێك به‌ئه‌ندازه‌ى بستێك له‌ جه‌ماعه‌تى موسوڵمانان جيابێته‌وه‌ و به‌م شێوه‌يه‌ بمرێت ، ئه‌وه‌ وه‌كو كه‌سانى سه‌رده‌مى نه‌فامى مردووه‌ (هه‌ر وه‌كو چۆن نه‌فامه‌كانى پێش ئيسلام به‌بێ پێشه‌وا و پارچه‌ پارچه‌ بوون و به‌م شێوه‌يه‌ مردوون به‌هه‌مان شێوه‌ هه‌ر كه‌سێك پێشه‌واى موسوڵمان به‌ پێشه‌واو وه‌لى ئه‌مرى خۆى نه‌زانێت وه‌كو ئه‌وان ده‌مرێت) .

به‌ڵگه‌ى دووه‌م

عن حُذَيْفَةَ بْنَ الْيَمَانِ يَقُولُ كَانَ النَّاسُ يَسْأَلُونَ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) عَنِ الْخَيْرِ وَكُنْتُ أَسْأَلُهُ عَنِ الشَّرِّ مَخَافَةَ أَنْ يُدْرِكَنِى فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا كُنَّا فِى جَاهِلِيَّةٍ وَشَرٍّ فَجَاءَنَا اللَّهُ بِهَذَا الْخَيْرِ فَهَلْ بَعْدَ هَذَا الْخَيْرِ شَرٌّ قَالَ « نَعَمْ » فَقُلْتُ هَلْ بَعْدَ ذَلِكَ الشَّرِّ مِنْ خَيْرٍ قَالَ « نَعَمْ وَفِيهِ دَخَنٌ ». قُلْتُ وَمَا دَخَنُهُ قَالَ « قَوْمٌ يَسْتَنُّونَ بِغَيْرِ سُنَّتِى وَيَهْدُونَ بِغَيْرِ هَدْيِى تَعْرِفُ مِنْهُمْ وَتُنْكِرُ ». فَقُلْتُ هَلْ بَعْدَ ذَلِكَ الْخَيْرِ مِنْ شَرٍّ قَالَ « نَعَمْ دُعَاةٌ عَلَى أَبْوَابِ جَهَنَّمَ مَنْ أَجَابَهُمْ إِلَيْهَا قَذَفُوهُ فِيهَا ». فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ صِفْهُمْ لَنَا. قَالَ « نَعَمْ قَوْمٌ مِنْ جِلْدَتِنَا وَيَتَكَلَّمُونَ بِأَلْسِنَتِنَا ». قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا تَرَى إِنْ أَدْرَكَنِى ذَلِكَ قَالَ « تَلْزَمُ جَمَاعَةَ الْمُسْلِمِينَ وَإِمَامَهُمْ ». فَقُلْتُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ لَهُمْ جَمَاعَةٌ وَلاَ إِمَامٌ قَالَ « فَاعْتَزِلْ تِلْكَ الْفِرَقَ كُلَّهَا وَلَوْ أَنْ تَعَضَّ عَلَى أَصْلِ شَجَرَةٍ حَتَّى يُدْرِكَكَ الْمَوْتُ وَأَنْتَ عَلَى ذَلِكَ ». صحيح البخارى :   3606  ، ومسلم: 4890 .  واته‌: له‌ حوزه‌يفه‌ى كوڕى يه‌مانه‌وه‌ فه‌رمووى: خه‌ڵكى پرسياريان ده‌كرد له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) له‌ باره‌ى خێر و چاكه‌ ، به‌ڵام من پرسيارى شه‌ڕ و خراپه‌م لێ ده‌كرد له‌ ترسى ئه‌وه‌ى پێم بگات ، بۆيه‌ ووتم : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ئێمه‌ له‌ناو نه‌فامى و شه‌ڕ و خراپه‌دا بووين پاشان خواى گه‌وره‌ ئه‌م خێره‌ى بۆ هێناين كه‌ ئيسلامه‌ ، ئايا له‌ دواى ئه‌م خێره‌ شه‌ڕ و خراپه‌ هه‌يه‌ وه‌ك چۆن له‌ پێشدا هه‌بوو ؟

پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : به‌ڵێ ، ووتم : ئه‌ى له‌دواى ئه‌م شه‌ڕه‌ خێر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ؟ فه‌رمووى : به‌ڵێ ، به‌ڵام خه‌ڵت و لێڵى تێدايه‌ .

ووتم : ئه‌ى خه‌ڵته‌كه‌ى چى يه‌ ؟

فه‌رمووى: خه‌ڵكانێك ده‌بێت له‌سه‌ر به‌رنامه‌ و ڕێبازى من ناڕۆن ، چاكه‌ و خراپه‌شيان لێ ده‌بينيت .

ووتم : ئايه‌ له‌ دواى ئه‌و خێره‌ شه‌ڕ هه‌يه‌ ؟

فه‌رمووى: به‌ڵێ ، بانگه‌واز كارانێك كه‌ له‌سه‌ر ده‌رگاكانى دۆزه‌خ ڕاوه‌ستاون هه‌ر كه‌سێك وه‌ڵاميان بداته‌وه‌ ئه‌وه‌ فڕێى ده‌ده‌نه‌ ناويه‌وه‌ .

ووتم : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) وه‌سفيان بكه‌ بۆمان ؟

فه‌رمووى : ئه‌وانه‌ له‌ پێستى خۆماندان و به‌زمانى خۆمان قسه‌ ده‌كه‌ن .

ووتم : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) به‌ چ شتێك فه‌رمانم پێ ده‌كه‌يت ئه‌گه‌ر گه‌يشتم به‌و سه‌رده‌مه‌؟

فه‌رمووى : په‌يوه‌ستبه‌ به‌ كۆمه‌ڵى موسوڵمانان و پێشه‌واكه‌يانه‌وه‌ .

ووتم : ئه‌ى ئه‌گه‌ر موسوڵمانان نه‌ كۆمه‌ڵيان هه‌بوو وه‌ نه‌ پێشه‌وا ؟

فه‌رمووى : خۆت دوور بگره‌ له‌ هه‌موو ئه‌و فيره‌قانه‌ و گروپانه‌ , ئه‌گه‌ر به‌ قه‌پ گرتنيش بێت به‌ ڕه‌گى دره‌ختێكدا , تاوه‌كو مردن پێت ده‌گات تۆ هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ به‌ و شوێن هيچيان نه‌كه‌ويت .

ـ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) له‌م فه‌رمووده‌يه‌دا به‌ حوزه‌يفه‌ ده‌ڵێت : « تَلْزَمُ جَمَاعَةَ الْمُسْلِمِينَ وَإِمَامَهُمْ » واته‌ : په‌يوه‌ست به‌ به‌كۆمه‌ڵى موسوڵمانان و پێشه‌واكه‌يان .

په‌يوه‌ست بوون به‌ پێشه‌واى موسوڵمان و دژايه‌تى نه‌كردن و شه‌ڕ له‌ گه‌ڵ نه‌كردنى واجبه‌ له‌شه‌رعدا ، به‌ڵام به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ ده‌رچوون له‌ ژێر حوكم و ده‌سه‌ڵاتى پێشه‌واى موسوڵمان دروست نيه‌ و چه‌ندين زه‌رو زيانى لێده‌كه‌وێته‌وه‌ ، بۆيه‌ كاتێك حوزه‌يفه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) به‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ده‌ڵێت : ئه‌ى ئه‌گه‌ر موسوڵمانان يه‌ك جه‌ماعه‌ت نه‌بوون (به‌ڵكو چه‌ند جه‌ماعه‌تێك و حيزبێك بوون) ، وه‌ يه‌ك پێشه‌وايان نه‌بوو ، پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : (فَاعْتَزِلْ تِلْكَ الْفِرَقَ كُلَّهَا وَلَوْ أَنْ تَعَضَّ عَلَى أَصْلِ شَجَرَةٍ حَتَّى يُدْرِكَكَ الْمَوْتُ وَأَنْتَ عَلَى ذَلِكَ )  واته‌ : خۆت دوور بگره‌ له‌ هه‌موو ئه‌و فيره‌قانه‌ و گروپانه‌ ، ئه‌گه‌ر به‌ قه‌پ گرتنيش بێت به‌ ڕه‌گى دره‌ختێكدا ، تاوه‌كو مردن پێت ده‌گات تۆ هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌وه‌ به‌ و شوێن هيچيان نه‌كه‌ويت.

وه‌ له‌ ڕيوايه‌تى تردا هاتووه‌  :( قُلْتُ فَهَلْ وَرَاءَ ذَلِكَ الْخَيْرِ شَرٌّ قَالَ « نَعَمْ ». قُلْتُ كَيْفَ قَالَ « يَكُونُ بَعْدِى أَئِمَّةٌ لاَ يَهْتَدُونَ بِهُدَاىَ وَلاَ يَسْتَنُّونَ بِسُنَّتِى وَسَيَقُومُ فِيهِمْ رِجَالٌ قُلُوبُهُمْ قُلُوبُ الشَّيَاطِينِ فِى جُثْمَانِ إِنْسٍ ». قَالَ قُلْتُ كَيْفَ أَصْنَعُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنْ أَدْرَكْتُ ذَلِكَ قَالَ « تَسْمَعُ وَتُطِيعُ لِلأَمِيرِ وَإِنْ ضُرِبَ ظَهْرُكَ وَأُخِذَ مَالُكَ فَاسْمَعْ وَأَطِعْ ». مسلم: 4891 . واته‌ : ووتم (ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم )) ئايه‌ له‌ دواى ئه‌م خێره‌ شه‌ڕ دێته‌وه‌ ؟

فه‌رمووى : به‌ڵێ .

ووتم : چۆن ؟

فه‌رمووى : له‌ دواى من چه‌ند پێشه‌وايانێك په‌يدا ده‌بن ڕێباز و سوننه‌تى من ناگرنه‌ به‌ر و له‌سه‌رى ناڕۆن ، وه‌ پياوانێكيان تيا په‌يدا ده‌بێت دڵيان وه‌كو دڵى شه‌يتان وايه‌ له‌ناو لاشه‌ى مرۆڤدا ، ووتم : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) چى بكه‌م كاتێك گه‌يشتم به‌م جۆره‌ پێشه‌وايانه‌ ، فه‌رمووى : گوێڕايه‌ڵ و ملكه‌چ به‌ (له‌ چاكه‌دا) بۆ ئه‌مير ئه‌گه‌ر له‌ پشتيشتدا ، ماڵيشت ببا ، هه‌ر گوێڕايه‌ڵ به‌و ملكه‌چ به‌ .

- له‌م فه‌رمووده‌يه‌ بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه‌وا ئه‌گه‌ر ئه‌مير و سه‌ركرده‌ موسوڵمانه‌كان زوڵم و سته‌ميش بكه‌ن نابێت شۆڕش و شه‌ڕيان به‌رامبه‌ر بكرێت ، بۆ ئه‌وه‌ى خوێن و ئه‌من و ئاسايشى ووڵات بپارێزرێت ، به‌ڵكو ده‌بێت به‌شێوه‌يه‌كى شه‌رعى زوڵم و سته‌ميان چاره‌سه‌ر بكرێت ئه‌ويش به‌ ئامۆژگارى و دوعاى خێر بۆ كردن ده‌بێت .

به‌ڵگه‌ى سێيه‌م

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) أَنَّهُ قَالَ « مَنْ خَرَجَ مِنَ الطَّاعَةِ وَفَارَقَ الْجَمَاعَةَ فَمَاتَ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً وَمَنْ قَاتَلَ تَحْتَ رَايَةٍ عُمِّيَّةٍ يَغْضَبُ لِعَصَبَةٍ أَوْ يَدْعُو إِلَى عَصَبَةٍ أَوْ يَنْصُرُ عَصَبَةً فَقُتِلَ فَقِتْلَةٌ جَاهِلِيَّةٌ وَمَنْ خَرَجَ عَلَى أُمَّتِى يَضْرِبُ بَرَّهَا وَفَاجِرَهَا وَلاَ يَتَحَاشَ مِنْ مُؤْمِنِهَا وَلاَ يَفِى لِذِى عَهْدٍ عَهْدَهُ فَلَيْسَ مِنِّى وَلَسْتُ مِنْهُ» .صحيح مسلم: 4892 .  واته‌: له‌ ئه‌بى هوڕه‌يڕه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) له‌ پێغه‌مبه‌رى خواوه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى: هه‌ر كه‌سێك له‌ گوێڕايه‌ڵى كاربه‌ده‌ستى (موسوڵمان) ده‌ربچێت ، وه‌ خۆى له‌ كۆمه‌ڵى موسوڵمانان جيابكاته‌وه‌ و بمرێت ، مردنه‌كه‌ى به‌ شێوه‌ى سه‌رده‌مى جاهيلى بووه‌ ، وه‌ هه‌ر كه‌سێك له‌ژێر ئاڵايه‌كى كوێرانه‌ شه‌ڕبكات بۆ قه‌وم و جه‌ماعه‌ته‌كه‌ى خۆى تووڕه‌ده‌بێت و ده‌رمارگيرى كوێرانه‌ى بۆى هه‌بێت ، يان بانگه‌وازى بۆ بكات (بێ ئه‌وه‌ى بزانێت حه‌ق و باتڵ كامه‌يه‌) ، يان سه‌رى بخات پاشان به‌م شێوه‌يه‌ بكوژرێت ئه‌وه‌ به‌ كوشتنێكى نه‌فامى مردووه‌ ، وه‌ هه‌ر كه‌سێك له‌ ئوممه‌ته‌كه‌م ده‌ربچێت و له‌ چاك و خراپيان بدات و (بيانكوژێت) ، وه‌ هيچ گرينگى به‌ باوه‌ڕداره‌كانيش نه‌دات ، وه‌بێ وه‌فابێت به‌رامبه‌ر به‌و كه‌سانه‌ى كه‌ خاوه‌ن عه‌هد و په‌يمانن ، ئه‌وه‌ ئه‌و كه‌سه‌ له‌ ئوممه‌تى من نيه‌ و منيش له‌و نيم و (لێى به‌ريم) .

به‌ڵگه‌ى چواره‌م

عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ عَرْفَجَةَ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) يَقُولُ « إِنَّهُ سَتَكُونُ هَنَاتٌ وَهَنَاتٌ فَمَنْ أَرَادَ أَنْ يُفَرِّقَ أَمْرَ هَذِهِ الأُمَّةِ وَهْىَ جَمِيعٌ فَاضْرِبُوهُ بِالسَّيْفِ كَائِنًا مَنْ كَانَ ». صحيح مسلم: 4902 . واته‌: له‌ زيادى كوڕى عيلاقه‌وه‌ ووتى : گوێم له‌ عه‌رفه‌جه‌ بوو ووتى : گوێم له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا بوو ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ده‌يفه‌رموو : له‌ داهاتوودا فيتنه‌ و ناكۆكى و خراپه‌كارى زۆر ده‌بێت , هه‌ر كه‌سێك بيه‌وێت يه‌كڕيزى ئه‌م ئوممه‌ته‌ پارچه‌ پارچه‌ بكات كاتێك هه‌موويان يه‌كڕيزن و پارچه‌ پارچه‌ نين ئه‌وه‌ به‌ شمشێر له‌ گه‌رده‌نى بده‌ن جار هه‌ر كه‌سێك بێت ئه‌و كه‌سه‌ ده‌رچووه‌ .

به‌ڵگه‌ى پێنجه‌م

عَنْ زَيْدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ نَافِعٍ قَالَ جَاءَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُطِيعٍ حِينَ كَانَ مِنْ أَمْرِ الْحَرَّةِ مَا كَانَ زَمَنَ يَزِيدَ بْنِ مُعَاوِيَةَ فَقَالَ اطْرَحُوا لأَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ وِسَادَةً فَقَالَ إِنِّى لَمْ آتِكَ لأَجْلِسَ أَتَيْتُكَ لأُحَدِّثَكَ حَدِيثًا سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) يَقُولُهُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) يَقُولُ « مَنْ خَلَعَ يَدًا مِنْ طَاعَةٍ لَقِىَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لاَ حُجَّةَ لَهُ وَمَنْ مَاتَ وَلَيْسَ فِى عُنُقِهِ بَيْعَةٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً ». صحيح مسلم: 4899 . واته‌ : له‌ زه‌يدى كوڕى محمده‌وه‌ له‌ نافيعه‌وه‌ ووتى : عبدلله ى كوڕى عومه‌ر هاته‌ لاى عبدالله ى كوڕى موتيع كه‌ يه‌كێك بوو له‌وانه‌ى به‌يعه‌تيان نه‌ده‌دا به‌ يه‌زيدى كوڕى معاويه‌ (كاتێك كرا به‌ خه‌ليفه‌ى موسوڵمانان له‌ دواى باوكى) ، عبدالله ى كوڕى موتيع ووتى : بۆ ئه‌بو عبدالرحمن باليفێك (سه‌رينێك) فڕه‌بده‌ن و دابنێن بۆ ئه‌وه‌ى دابنيشێت و پاڵبداته‌وه‌ ، ئه‌بو عبدالرحمن واته‌ عبدالله ى كوڕى عومه‌ر ووتى : من بۆ دانيشتن نه‌هاتوومه‌لات ، هاتوومه‌ بۆ ئه‌وه‌ى فه‌رمووده‌يه‌كت بۆ باس بكه‌م كه‌ له‌ پێغه‌مبه‌رى خوام بيستووه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ده‌يفه‌رموو : هه‌ر كه‌سێك ده‌ستى له‌ به‌يعه‌ت و گوێڕايه‌ڵى كاربه‌ده‌ستى (موسوڵمان) جيابكاته‌وه‌ و لێى ده‌رچێت و دژايه‌تى بكات ، ئه‌و كه‌سه‌ له‌ ڕۆژى دواييدا ده‌گات به‌ خواى په‌روه‌ردگار بێ ئه‌وه‌ى هيچ به‌ڵگه‌يه‌كى پێبێت له‌سه‌ر ئه‌م كرداره‌ى كردوويه‌تى ، وه‌ هه‌ر كه‌سێك بمرێت له‌ كاتێكدا به‌يعه‌تى پێشه‌واى موسوڵمانى له‌ گه‌ردن نه‌بێت و به‌يعه‌تى پێنه‌دات ئه‌وه‌ به‌ مردنێكى جاهيلى مردووه‌ .

به‌ڵگه‌ى شه‌شه‌م

عَنْ جُنَادَةَ بْنِ أَبِى أُمَيَّةَ قَالَ دَخَلْنَا عَلَى عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ وَهْوَ مَرِيضٌ قُلْنَا أَصْلَحَكَ اللَّهُ حَدِّثْ بِحَدِيثٍ يَنْفَعُكَ اللَّهُ بِهِ سَمِعْتَهُ مِنَ النَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ :( دَعَانَا النَّبِيُّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فَبَايَعْنَاهُ ، فَقَالَ فِيمَا أَخَذَ عَلَيْنَا أَنْ بَايَعَنَا عَلَى السَّمْعِ وَالطَّاعَةِ فِى مَنْشَطِنَا وَمَكْرَهِنَا وَعُسْرِنَا وَيُسْرِنَا وَأَثَرَةٍ عَلَيْنَا ، وَأَنْ لاَ نُنَازِعَ الأَمْرَ أَهْلَهُ إِلاَّ أَنْ تَرَوْا كُفْرًا بَوَاحًا عِنْدَكُمْ مِنَ اللهِ فِيهِ بُرْهَانٌ ) . صحيح البخاري: 7055-7056 . واته‌ : له‌ جوناده‌ى كوڕى ئه‌بو ئوممه‌ييه‌وه‌ ووتى : چووينه‌ لاى عوباده‌ى كوڕى صامت له‌وكاته‌ى نه‌خۆش كه‌وتبوو ، ووتمان خواى گه‌وره‌ چاكت بكات و شيفات بۆ بنێرێت فه‌رمووده‌يه‌كمان بۆ باسبكه‌ كه‌ خواى گه‌وره‌ پێى سوودمه‌ند كردبيت و گوێت له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا بووبێت ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ، عوباده‌ ووتى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) بانگى ئێمه‌ى كردوو به‌يعه‌تمان پێدا ، وه‌ ئه‌وه‌ى له‌ ئێمه‌ داوابوو و لێى وه‌رگرتين بريتى بوو له‌وه‌ى كه‌وا به‌يعه‌ت بده‌ين له‌سه‌ر گوێڕايه‌ڵى و ملكه‌چى له‌كاتى ڕازيبوون و گه‌رم و گوڕيمان ، وه‌ له‌ كاتى ماف خواردنمان و پێش خستنى كه‌سانى تر به‌سه‌رمانه‌وه‌ ، وه‌ ململانێى كاربه‌ده‌ستان نه‌كه‌ين و دژايه‌تى و شۆڕش به‌رامبه‌ريان نه‌كه‌ين ئيلا ئه‌گه‌ر كوفرێكى ئاشكراتان لێبينين و له‌سه‌ر ئه‌م كوفره‌ له‌لايه‌ن خواوه‌ به‌ڵگه‌تان پێ بوو كه‌ ئه‌و شته‌ كوفره‌ (له‌و كاتدا دروسته‌ له‌م جۆره‌ پێشه‌وايه‌ ده‌ربچن و لايبده‌ن به‌ڵام به‌مه‌رجێك توانا و ده‌سه‌ڵات هه‌بێت و مه‌فسه‌ده‌ى لێ نه‌كه‌وێته‌وه‌ , هه‌روه‌كو ده‌بينين كه‌ له‌ سوريا و يه‌مه‌ن و ميصر چ خوێنڕێژى و وێرانكاريه‌ك ڕوويدا به‌هۆى ڕه‌چاونه‌كردنى مه‌صله‌حه‌ت و مه‌فسه‌ده‌ ) .

به‌ڵگه‌ى حه‌وته‌م

قَالَ زَيْدُ بْنُ وَهْبٍ سَمِعْتُ عَبْدَ اللهِ قَالَ : قَالَ لَنَا رَسُولُ اللهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) إِنَّكُمْ سَتَرَوْنَ بَعْدِى أَثَرَةً وَأُمُورًا تُنْكِرُونَهَا قَالُوا :( فَمَا تَأْمُرُنَا يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ أَدُّوا إِلَيْهِمْ حَقَّهُمْ وَسَلُوا اللَّهَ حَقَّكُمْ ) .صحيح البخاري: 7052 .  واته‌ : زه‌يدى كوڕى وه‌هب ووتى : گوێم له‌ عبدالله بوو ووتى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) پێى فه‌رمووين به‌ڕاستى ئێوه‌ له‌ دواى من جۆره‌ پێشه‌وايانێك ده‌بينن حه‌قتان ده‌خۆن و خۆيان و شوێنكه‌وتوانيان پێش ئێوه‌ ده‌خه‌ن له‌ ماڵى دونيادا , وه‌ شتى وايان لێ ده‌بينن ڕقتان لێده‌بێته‌وه‌ و پێتان ناخۆش ده‌بێت , ووتيان : ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمانى چيمان پێ ده‌كه‌يت به‌رامبه‌ريان فه‌رمووى : ئێوه‌ ئه‌و مافه‌ى له‌سه‌رتانه‌ به‌رامبه‌ر ئه‌م پێشه‌وايانه‌ جێبه‌جێ بكه‌ن (وه‌كو ملكه‌چى و گوێڕايه‌ڵ بوونيان له‌ چاكه‌دا و ململانێ و دژايه‌تى نه‌كردنيان) , وه‌ داواى مافى خۆشتان به‌سه‌ريانه‌وه‌ له‌ خواى گه‌وره‌ بكه‌ن .

- كه‌واته‌ له‌م فه‌رمووده‌يه‌دا بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت ماڵى دونيا نابێت ببێته‌ مايه‌ى ده‌رچوون و دژايه‌تى كردنيان ، بۆيه‌ ئه‌وه‌ى ده‌بێته‌ دروستيه‌تى ده‌رچوون و لادانى سه‌ركرده‌ ده‌رچوونه‌ له‌ دين (به‌ڵام ئه‌گه‌ر توانا هه‌بوو و مه‌فسه‌ده‌ى زياتر نه‌بوو) نه‌ك دزى كردن و گه‌نده‌ڵى و خواردنى ماڵى خه‌ڵك ، به‌چاوى خۆمان ده‌بينين له‌ پێش هه‌موويانه‌وه‌ حيزبه‌ ئيسلاميه‌كان ململانێ و دژايه‌تى سه‌ركرده‌ى هه‌رێمى كوردستان ده‌كه‌ن له‌سه‌ر دونيا و ماڵه‌ نه‌ك له‌سه‌ر دين و گه‌ڕانه‌وه‌ى حوكمى خوا بێت ، له‌ كاتێكدا سه‌ركرده‌ى كوردستان موسوڵمانه‌ جا كاتێك كه‌ موسوڵمانه‌ بۆ مامه‌ڵه‌ له‌ گه‌ڵ كردنى ده‌بێت به‌ گوێره‌ى فه‌رمووده‌كانى پێغه‌مبه‌رى خوا بێت ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) نه‌ك به‌ گوێره‌ى هه‌واو ئاره‌زوو شوێن كه‌وتنى ده‌ستوورى گاورو جوله‌كان .

به‌ڵگه‌ى هه‌شته‌م

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ، عَنِ النَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ :( مَنْ كَرِهَ مِنْ أَمِيرِهِ شَيْئًا فَلْيَصْبِرْ ، فَإِنَّهُ مَنْ خَرَجَ مِنَ السُّلْطَانِ شِبْرًا مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً)  صحيح البخاري: 7053 . واته‌ : له‌ ئيبن عه‌باسه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) له‌ پێغه‌مبه‌رى خواوه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : هه‌ر كه‌سێك شتێكى له‌ پێشه‌واو ده‌سه‌ڵاتداره‌كه‌ى پێناخۆش بوو ئه‌وه‌ با ئارام بگرێت له‌سه‌رى (لێى ده‌رنه‌چێت) ، به‌ڕاستى هه‌ر كه‌سێك له‌ ژێر حوكم و ده‌سه‌ڵاتدارێك ده‌ربچێت و بمرێت و ئه‌وه‌ به‌مردنێكى نه‌فامى مردووه‌ (واته‌ وه‌كو كه‌سانى سه‌رده‌مى نه‌فامى مردووه‌ له‌م كاره‌يدا) .

به‌ڵگه‌ى نۆيه‌م

عَنْ عَرْفَجَةَ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) يَقُولُ « مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ فَاقْتُلُوهُ ».صحيح مسلم: 4904 . واته‌ : له‌ عه‌رجه‌فه‌وه‌ ووتى : گوێم له‌ پێغه‌مبه‌رى خوا بوو ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ده‌يفه‌رموو : هه‌ر كه‌سێك هاته‌لاتان له‌ كاتێكدا ئێوه‌ هه‌مووتان له‌ ژێَر حوكم و ده‌سه‌ڵاتى پياوێكدان , ويستى يه‌كڕيزيتان بشكێنێت و پارچه‌ پارچه‌تان بكات ئه‌و كه‌سه‌ بكوژن و له‌ناوى به‌رن .

به‌ڵگه‌ى ده‌يه‌م

عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) « إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الآخَرَ مِنْهُمَا ». صحيح مسلم: 4905 . واته‌ : له‌ ئه‌بى سه‌عيدى خودريه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : ئه‌گه‌ر به‌يعه‌تدرا به‌ دوو خه‌ليفه‌ ئه‌وه‌ى تريان بكوژن (واته‌ ئه‌وه‌ى دووه‌ميان كه‌ خروجى له‌ خه‌ليفه‌ى يه‌كه‌م كردووه‌) .

به‌ڵگه‌ى يانزه‌م

عَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ « خِيَارُ أَئِمَّتِكُمُ الَّذِينَ تُحِبُّونَهُمْ وَيُحِبُّونَكُمْ وَيُصَلُّونَ عَلَيْكُمْ وَتُصَلُّونَ عَلَيْهِمْ وَشِرَارُ أَئِمَّتِكُمُ الَّذِينَ تُبْغِضُونَهُمْ وَيُبْغِضُونَكُمْ وَتَلْعَنُونَهُمْ وَيَلْعَنُونَكُمْ ». قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَفَلاَ نُنَابِذُهُمْ بِالسَّيْفِ فَقَالَ « لاَ مَا أَقَامُوا فِيكُمُ الصَّلاَةَ وَإِذَا رَأَيْتُمْ مِنْ وُلاَتِكُمْ شَيْئًا تَكْرَهُونَهُ فَاكْرَهُوا عَمَلَهُ وَلاَ تَنْزِعُوا يَدًا مِنْ طَاعَةٍ ». صحيح مسلم : 4910 . واته‌ : له‌ عه‌وفى كوڕى ماليكه‌وه‌ ، له‌ پێغه‌مبه‌رى خواوه‌ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : باشترينى پێشه‌واكانتان ئه‌وانه‌ن كه‌ خۆشتان ده‌وێن و ئه‌وانيش ئێوه‌ى خۆش ده‌وێت ، وه‌ دوعاتان بۆ بكه‌ن و ئێوه‌ش دوعايان بۆ بكه‌ن ، وه‌ خراپترينى پێشه‌واو كاربه‌ده‌ستتانتان ئه‌وانه‌ن كه‌وا ڕقتان لێيانه‌ و ئه‌وانيش ڕقيان لێتانه‌ ، وه‌ نه‌فره‌تيان لێبكه‌ن و ئه‌وانيش نه‌فره‌تتان لێ بكه‌ن ، ووترا ئه‌ى پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ئايه‌ ئه‌م جۆره‌ پێشه‌واو كاربه‌ده‌ستانه‌ لانه‌ده‌ين به‌ شمشێر ، فه‌رمووى : نه‌خێر ئه‌وه‌نده‌ى نوێژ له‌ ناوتاندا بكه‌ن ، وه‌ هه‌ر شتێكتان له‌ كاربه‌ده‌ستانتان بينى و پێتان ناخۆش بوو ، ئه‌وه‌ ڕقتان له‌ كرده‌وه‌ خراپه‌كه‌ى بێته‌وه‌ ، به‌ڵام لێى ده‌رنه‌چن و ململانێى نه‌كه‌ن .

به‌ڵگه‌ى دوانزه‌

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ ، رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ):( اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ ).صحيح البخارى : 7142 . واته‌ : له‌ ئه‌نه‌سى كوڕى ماليكه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : گوێڕايه‌ڵ و ملكه‌چى (كاربه‌ده‌سته‌ موسوڵمانه‌كانتان بن له‌ كارى چاكه‌دا) ئه‌گه‌ر ئه‌و كاربه‌ده‌سته‌ به‌نده‌يه‌كى حه‌به‌شيش بێت و سه‌رى وه‌كو ده‌نكه‌ مێوژ ڕه‌ش و گچكه‌ و له‌ گڕوزه‌بێت .

به‌ڵگه‌ى سێزده‌

عَنْ عَبْدِ اللهِ ، رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) قَالَ :( السَّمْعُ وَالطَّاعَةُ عَلَى الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ فِيمَا أَحَبَّ وَكَرِهَ مَا لَمْ يُؤْمَرْ بِمَعْصِيَةٍ فَإِذَا أُمِرَ بِمَعْصِيَةٍ فَلاَ سَمْعَ ، وَلاَ طَاعَة ) . صحيح البخارى : 7144 . واته‌ : له‌ عبدالله وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمووى : گوێڕايه‌ڵ بوون و ملكه‌چ بوون (له‌ كارى چاكدا) له‌سه‌ر كه‌سى موسوڵمان واجبه‌ (به‌رامبه‌ر به‌ پێشه‌واكه‌ى) له‌ گشت ئه‌و شتانه‌ى پێى خۆشه‌ و له‌ گه‌ڵ هه‌واو ئاره‌زووه‌كانى دێته‌وه‌ ، وه‌ گشت ئه‌و شتانه‌ش كه‌ پێى ناخۆشه‌ و له‌ گه‌ڵ ئاره‌زووه‌كانى نايه‌ته‌وه‌ ، به‌ مه‌رجێك فه‌رمانى تاوانى  پێنه‌كرێت ، ئه‌گه‌ر فه‌رمانى تاوانى پێكرا (له‌ لايه‌ن پێشه‌واو سه‌ركرده‌وه‌) ئه‌وه‌ گوێڕايه‌ڵى و ملكه‌چ بوونى بۆ نيه‌.

به‌ڵگه‌ى چوارده‌

عَنْ عَلِيٍّ ، رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ ، قَالَ بَعَثَ النَّبِيُّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) ( سَرِيَّةً وَأَمَّرَ عَلَيْهِمْ رَجُلاً مِنَ الأَنْصَارِ وَأَمَرَهُمْ أَنْ يُطِيعُوهُ فَغَضِبَ عَلَيْهِمْ وَقَالَ أَلَيْسَ قَدْ أَمَرَ النَّبِيُّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) أَنَّ تُطِيعُونِى قَالُوا بَلَى قَالَ عَزَمْتُ عَلَيْكُمْ لَمَا جَمَعْتُمْ حَطَبًا وَأَوْقَدْتُمْ نَارًا ثُمَّ دَخَلْتُمْ فِيهَا فَجَمَعُوا حَطَبًا فَأَوْقَدُوا فَلَمَّا هَمُّوا بِالدُّخُولِ فَقَامَ يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ قَالَ بَعْضُهُمْ إِنَّمَا تَبِعْنَا النَّبِيَّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فِرَارًا مِنَ النَّارِ أَفَنَدْخُلُهَا فَبَيْنَمَا هُمْ كَذَلِكَ إِذْ خَمَدَتِ النَّارُ وَسَكَنَ غَضَبُهُ فَذُكِرَ لِلنَّبِيِّ ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فَقَالَ لَوْ دَخَلُوهَا مَا خَرَجُوا مِنْهَا أَبَدًا إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِى الْمَعْرُوفِ)  صحيح البخارى : 7145 . واته‌ : له‌ عه‌ليه‌وه‌ (ڕه‌زاى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رمووى : پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) له‌شكرێكى به‌ڕێكرد و پياوێكى ئه‌نصارى كرد به‌ ئه‌ميريان و فه‌رمانى پێكردن به‌گوێڕايه‌ڵى كردنيان (له‌ كارى چاكدا) ، له‌ دواى به‌ڕێكه‌وتنيان ئه‌م ئه‌ميره‌ (به‌هۆى شتێكه‌وه‌) لێيان تووڕه‌ده‌بێت و ده‌ڵێت ئايه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) فه‌رمانى نه‌كرد كه‌وا گوێڕايه‌ڵم بن ، ووتيان : به‌ڵێ ، ووتى : لێتانم ده‌وێت هه‌ندێك دار كۆبكه‌نه‌وه‌ و ئاگرێك بكه‌نه‌وه‌ پاشان بڕۆنه‌ ناوى ، كاتێك داريان كۆكرده‌وه‌ و ئاگريان كرده‌وه‌ خه‌ريك بوو بچنه‌ ناوى ئه‌وه‌بوو هه‌ندێكيان سه‌يرى هه‌ندێكيان ده‌كرد و ده‌يان ووت ئێمه‌ شوێن پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) كه‌وتووينه‌ بۆ ئه‌وه‌ى له‌ ئاگر ڕابكه‌ين ئايا ئه‌ى چۆن  بچينه‌ ناو ئه‌و ئاگره‌وه‌ ، هه‌ر له‌م مشتومڕه‌ دابوون هه‌تا ئاگره‌كه‌ كپ بوو و ئه‌ميره‌كه‌ش تووڕه‌بوونه‌كه‌ى ساردبووه‌و  ، كاتێك ئه‌م ڕووداوه‌ بۆ پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) باسكرا فه‌رمووى : ئه‌گه‌ر (به‌ قسه‌ى ئه‌ميره‌كه‌يان كردبايه‌) چووبانه‌ ناو ئاگره‌كه‌ ئه‌وه‌لێى نه‌ده‌هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌ هه‌رگيز , گوێڕايه‌ڵى كردنى ئه‌مير و پێشه‌وا ته‌نها له‌ چاكه‌دايه‌ (له‌ كارى خراپدا گوێڕايه‌ڵَى ناكرێت) .

 (يه‌ك ده‌نگى زانايان له‌سه‌ر حه‌ڕاميه‌تى ده‌رچوون له‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتى سه‌ركرده‌ى موسوڵمان ئه‌گه‌ر سته‌مكاريش بێت):

 ئيمامى نه‌وه‌وى (ڕه‌حمه‌تى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) له‌ كاتبى ( شرح صحيح مسلم ) فه‌رموويه‌تى : ( وَأَمَّا الْخُرُوجُ عَلَيْهِمْ وَقِتَالُهُمْ فَحَرَامٌ بِإِجْمَاعِ الْمُسْلِمِينَ وَإِنْ كَانُوا فَسَقَةً ظَالِمِينَ وَقَدْ تَظَاهَرَتِ الْأَحَادِيثُ بِمَعْنَى مَا ذَكَرْتُهُ وَأَجْمَعَ أَهْلُ السُّنَّةِ أَنَّهُ لَا يَنْعَزِلُ السُّلْطَانُ بِالْفِسْقِ وَأَمَّا الْوَجْهُ الْمَذْكُورُ فِى كُتُبِ الْفِقْهِ لِبَعْضِ أَصْحَابِنَا أَنَّهُ يَنْعَزِلُ وَحُكِىَ عَنِ الْمُعْتَزِلَةِ أَيْضًا فَغَلَطٌ مِنْ قَائِلِهِ مُخَالِفٌ لِلْإِجْمَاعِ قَالَ الْعُلَمَاءُ وَسَبَبُ عَدَمِ انْعِزَالِهِ وَتَحْرِيمِ الْخُرُوجِ عَلَيْهِ مَا يَتَرَتَّبُ عَلَى ذَلِكَ مِنَ الْفِتَنِ وَإِرَاقَةِ الدِّمَاءِ وَفَسَادِ ذَاتِ الْبَيْنِ فَتَكُونُ الْمَفْسَدَةُ فِى عَزْلِهِ أَكْثَرَ مِنْهَا فِى بَقَائِهِ ) المنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج :12/229 . واته‌ : ده‌رچوون له‌ ده‌سه‌ڵاتداره‌كان و شه‌ڕكردن له‌ گه‌ڵيان حه‌ڕامه‌ به‌يه‌ك ده‌نگى موسوڵمانان ، ئه‌گه‌رچى ئه‌م ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ فاسق و سته‌مكاريش بن .

چه‌ندين فه‌رمووده‌ هه‌يه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى باسم كرد ، وه‌ زانايانى ئه‌هلى سوننه‌ يه‌كده‌نگن كه‌وا ده‌سه‌ڵاتدار به‌ فسق و تاوان لانادرێت ، وه‌ ئه‌وه‌ى باسكراوه‌ له‌ هه‌ندێك كتابه‌ فيقهيه‌كان به‌ دروستيه‌تى لادانى ده‌سه‌ڵاتدارى فاسق وه‌ هه‌روه‌ها له‌ فيرقه‌ى موعته‌زيله‌ش باسكراوه‌ ، ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌يه‌ و پێچه‌وانه‌ى  ئيجماعه‌ ، زانايان فه‌رموويانه‌ : هۆكارى لانه‌دانى ئه‌م جۆره‌ ده‌سه‌ڵاتدارانه‌ وه‌ حه‌ڕاميه‌تى ده‌رچوون لێيان بريتى يه‌ له‌سه‌ر هه‌ڵدانى فيتنه‌ و خوێن ڕێژى و تێك چوونى ئه‌من و ئاساييش له‌ نێو تاك و كۆمه‌ڵگادا ، مه‌فسه‌ده‌ و خراپه‌كارى به‌لادان زياتر ده‌بێت له‌ مانه‌وه‌ى له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ى ئه‌گه‌ر فاسق و تاوانباريش بێت .

 ((حوكمى خۆپيشاندان))

1 – شێخ ابن باز (ڕه‌حمه‌تى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) خۆپيشاندان و ڕێپێوانى دژى خراپه‌ى ده‌سه‌ڵاتدارانى به‌كارێكى خراپ و ناشه‌رعى وه‌سف كردووه‌ و ده‌ڵێت : ئه‌مه‌ ڕێگه‌ چاره‌ نيه‌ بۆ چاك كردنى ده‌سه‌ڵاتداران به‌ڵكو ڕێگاى ڕاست و چاره‌سه‌رى به‌سه‌ردان كردن و ئامۆژگارى كردنه‌ به‌جوانترين شێوه‌ , سه‌ركرده‌ و پێشه‌وايان ده‌بێت به‌ ئامۆژگارى كردن چاره‌سه‌ر بكرێن نه‌ك به‌ تووند و تيژى و خۆپيشاندان , پێغه‌مبه‌رى خوا ( صلی الله‌ علیه‌ وسلم ) (13) ساڵ له‌ مه‌ككه‌ بانگه‌وازى و ئامۆژگارى سه‌ركرده‌ كافره‌كانى قوره‌يشى كرد هه‌رگيز ڕۆژێك له‌ ڕۆژان خۆى و هاوه‌ڵانى خۆپيشاندان و ڕێپێوانيان نه‌كرد و هه‌ڕه‌شه‌يان له‌ خه‌ڵك و حوكومه‌ت نه‌ده‌كرد به‌وێران كارى و كاولكارى (((فالأسلوب الحسن من أعظم الوسائل لقبول الحق، والأسلوب السيئ العنيف من أخطر الوسائل فى رد الحق وعدم قبوله وإثارة القلاقل والظلم والعدوان والمضاربات ، ويلحق بهذا الباب ما قد يفعله بعض الناس من المظاهرات التى قد تسبب شرا عظيما على الدعاة، فالمسيرات فى الشوارع والهتافات والمظاهرات ليست هى الطريق للإصلاح والدعوة، فالطريق الصحيح بالزيارة والمكاتبة التى هى أحسن ، فتنصح الرئيس والأمير وشيخ القبيلة بهذا الطريق لا بالعنف والمظاهرة ، فالنبى صلى الله عليه وسلم مكث فى مكة ثلاث عشرة سنة لم يستعمل المظاهرات ولا المسيرات ولم يهدد الناس بتخريب أموالهم واغتيالهم . مجموع فتاوى العلامة عبد العزيز بن باز رحمه الله:6/419))).

2 – شێح ئه‌لبانى (ڕه‌حمه‌تى خواى گه‌وره‌ى لێبێت) فه‌رموويه‌تى : ( خۆپيشاندان و ڕێپێوان ) دژى ده‌سه‌ڵاتداران له‌ عاده‌ت و داب و نه‌ريتى كافرانه‌ (((، ثم قال رحمه الله :( ولعل ذلك كان السبب أو من أسباب استدلال بعض إخواننا الدعاة على شرعية بعض الجماعات الإسلامية تتظاهر بها، غافلين عن كونها من عادات الكفار وأساليبهم ) سلسلة الأحاديث الضعيفة والموضوعة وأثرها السيئ فى الأمة :14/74. حيث قال رحمه الله عن قصة خروج عمر بعد إسلامه وحمزة بالصحابة فى صَفَّينِ فى مكة بانها قصة منكرة ))).

ئامادەكردنی مامۆستا : هه‌ڵگورد مصطفى گه‌ڵاڵه‌يى