|
فەرموودەعه‌قیده - بیروباوەڕی ڕاستڕوونکردنەوەی شەرعیبەهەشت و دۆزەخبیدعە و داهێنراوەکانبابەتی گشتی + وته‌ی زانایان و دانایان پەروەردە و خێزانبابەتی عەرەبیتاوان و حەرامکراوەکاننزا و پاڕانەوەژیاننامه و ڕووداو و بەسەرهاتەکانمانگی ره‌مه‌زانگۆشەی فه‌توا
|
چۆنیه‌تی عومره كردن چۆنیه‌تی عومره كردن به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان
سه‌ره‌تا به‌كورتی عومره كردن پێك هاتووه له چوار روكن : 1_ ئیحرام به‌ستن . 2_ ته‌واف كردن . 3_ سه‌عی كردن له‌نێوان سه‌فا و مه‌روا . 4_ قژ تاشین یان كورت كردنه‌وه‌ی .
( سونه‌ته‌كانی ئیحرام به‌ستن )
1_ بۆ عومره‌كار سونه‌ته له شوێنی ئیحرام به‌ستن پێش ئیحرامه‌كه‌ی له‌به‌ر بكات خۆی بشوات . 2_ مووه‌كانی عه‌وره‌ت و بن كه‌وشی لابه‌رێت . 3_ نینۆكه‌كانی بكات . 4_ بۆنی خۆش له‌لاشه‌ی بدات بێ ئه‌وه‌ی به‌ر پۆشاكی ئیحرامی بكه‌وێت . 5_ پاشان پۆشاكی ئیحرام ده‌پۆشێت كه بریتیه له دووپارچه قوماشی سپی بۆ پیاوان . به‌ڵام ئافره‌ت ئه‌و پۆشاكه ده‌پۆشێت كه لایه‌قه به‌ماڵی خوا و پۆشاكێكی شه‌رعی بێت و هیچ له‌لاشه‌ی به‌ده‌ره‌وه نه‌بێت ؛ وه ڕازاوه و سه‌رنج راكێش نه‌بێت .
( میقات – شوێنه‌كانی ئیحرام به‌ستن )
_ گه‌شتی عومره له میقاته‌وه ده‌ست پێده‌كات ئه‌و شوێنه‌ی نیه‌تی عومره‌ی لێ ده‌هێندرێت . میقاته‌كان بریتین له‌مانه‌ی خواره‌وه : 1_ ذولحوله‌یفه كه پیشی ده‌وترێت ئه‌بیار عه‌لی كه (450) كم له‌مه‌ككه دووره : ئه‌مه میقاتی خه‌ڵكی مه‌دینه‌یه . 2_ ئه‌لجوحفه كه ( 183) كم له مه‌ككه دووره : ئه‌مه میقاتی خه‌ڵكی شامه . 3_ قه‌رنولمه‌نازیل كه (75) كم له مه‌ككه دووره : ئه‌مه میقاتی خه‌ڵكی نه‌جده . 4_ یه‌له‌مله‌م كه (92) كم له مه‌ككه دووره : ئه‌مه میقاتی خه‌ڵكی یه‌مه‌نه . 5_ ذات و عیرق كه (93) كم له مه‌ككه دووره : ئه‌مه میقاتی خه‌ڵكی عیراقه . ئه‌م میقاتانه بۆ خه‌ڵكی ئه‌و شوێنانه‌یه وه بۆ ئه‌وكه‌سانه‌شه كه به‌م میقاتانه‌وه تێ ده‌په‌ڕن . وه خه‌ڵكی مه‌ككه ئیحرام ده‌به‌ستن له‌نزیكترین شوێن له ده‌ره‌وه‌ی سنووری حه‌ره‌م . عومره‌كار كاتێك گه‌ییشت به میقات سونه‌ته دوركه‌عه‌ت نوێژی سونه‌ت بكات . ئینجا نیه‌تی عومره دێنێت و ده‌ڵێت ( لَبَّيكَ اللَّهُمَّ عُمرَةً ) . واته : خودایه گوێڕایه‌ڵ و ملكه‌چی تۆم و له‌پێناو تۆ عومره ده‌كه‌م . وه ئه‌و عومره‌كارانه‌ی له‌ناو فرۆكه به میقات ده‌گه‌ن ؛ كاتێك ده‌گات به به‌رامبه‌ر به میقات ئه‌وا نیه‌تی عومره دێنێت و ئیحرام ده‌به‌ستێت .
(قه‌ده‌غه كراوه‌كانی ئیحرام)
كاتێك عومره‌كار پۆشاكی ئیحرامی به‌ست ئه‌وا پێوسته خۆی له‌ئه‌نجامدانی هه‌ندێك شت بپارێزێت : 1_ لادانی مووه‌كانی لاشه‌ی . 2_ نینۆك كردن . 3- بۆن له‌خۆدان . 4- له‌به‌ركردنی پۆشاكی دوورواو . 5- داپۆشینی سه‌ر . 6_ سه‌رجێی كردن له‌گه‌ڵ خێزان و ده‌ستبازی كردن له‌گه‌ڵی . 7_ كوشتنی نێچیر . 8_ پۆشینی ده‌ست كێش و نیقاب بۆ ئافره‌تان . 9_ گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری یان داخوازی كردن .
_ له‌دوای به‌ڕێكه‌وتنی له شوێنی میقات به‌ره‌و مه‌ككه ده‌ست ده‌كات به ته‌لبیه لێدان و ده‌ڵێت : (لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ ، لَبَّيْكَ لاَ شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ ، إِنَّ الْحَمْدَ، وَالنِّعْمَةَ، لَكَ وَالْمُلْكَ، لاَ شَرِيكَ لَكَ ) . ئه‌م زیكره ده‌ڵێت هه‌تا ماڵه‌كانی مه‌ككه ده‌رده‌كه‌وێت .
_ پاشان كاتێك گه‌ییشت به مه‌ككه به ڕێزه‌وه ده‌چێته ناو مزگه‌وتی حه‌رام ؛ به پێی ڕاستی ده‌چێته ژووره‌وه و دڵێت : ( بسم الله والصلاة والسلام على رسول الله ؛ اللَّهمَّ افتَح لي أبوابَ رحمتِكَ . أعوذُ بالله العظيمِ ، وبوجهه الكريمِ ، وسلطانِه القديمِ ، من الشيطانِ الرجيمِ .
( ته‌واف كردن ) _ ئينجا به‌ره‌و ڕووی گۆشه‌ی به‌رده ره‌شه‌كه به‌ڕێ ده‌كه‌وێت بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێوه ده‌ست بكات به‌ته‌واوف كردن . بۆ پیاوان سونه‌ته له‌كاتی ته‌واوف كردن قۆڵی ڕاستیان له‌ژێر پۆشاكی ئیحرام ده‌ربخه‌ن . پاشان ته‌واف ده‌ست پێ ده‌كات له‌به‌رامبه‌ر گۆشه‌ی به‌رده ره‌شه و ده‌ستی ڕاستی به‌رامبه‌ر به‌رده ره‌شه‌كه به‌رز ده‌كاته‌وه و ده‌ڵێت : بسم الله ؛ الله أكبر . وه سونه‌ته ده‌ست له‌به‌رده ره‌شه‌كه بدات و ماچی بكات ئه‌گه‌ر هیچ ئه‌زیه‌تدان و ناره‌حه‌تی تێدانه‌بوو . وه ئه‌گه‌ر بۆی نه‌كرا ئه‌وا به‌گۆچانێك یان هه‌ر شتێكی تر ده‌گه‌یه‌نێت پێی و ماچی ده‌كات ؛ وه ئه‌گه‌ر له‌وانه‌ی بۆ نه‌كرا ئه‌وا ته‌نها له‌دووره‌وه به ده‌ستی راستی ئاماژه‌ی بۆ ده‌كات و ده‌ستیشی ماچ ناكات . بۆ دروستیه‌تی ته‌واف به مه‌رج دانراوه ئه‌وكه‌سه‌ی ته‌واف ده‌كات ده‌بێت پاك بێت و ده‌ست نوێژیشی هه‌بێت ؛ چونكه ته‌واف وه‌كو نوێژ وایه ؛ جیاوازیه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه دروسته قسه‌ی تیادا بكرێت . سه‌رتای ته‌وافه‌كه‌ی له‌به‌رامبه‌ر به‌رده ره‌شه‌كه ده‌ست پێ ده‌كات ؛ حه‌وت جار ده‌سورێته‌وه و جاری حه‌وته‌م له‌به‌رامبه‌ر به‌رده ره‌شه‌كه كۆتایی پێدێنێت . پێویسته عومره‌كار له‌كاتی ته‌واف كردندا سه‌رقاڵ بێت به‌زیكر كردن و نزاكردن ؛ وه خۆی بپارێزێت له قسه‌ی خراپ و بێ سوود و گاڵته كردن ؛ ئه‌م عیباده‌ته عیباده‌تێكی زۆر گه‌وره‌یه و به‌هۆیه‌وه تاوان و خراپه‌كان ده‌سڕێنه‌وه . وه بۆ پیاو سونه‌ته له سێ ته‌وافی سه‌ره‌تا به‌خێرایی هه‌نگاوه‌كانی بنێت . وه كاتێك گه‌ییشت به روكنی یه‌مانی سونه‌ته ده‌ستی راستی لێ بدات به‌بێ ماچ كردن ؛ وه ئه‌گه‌ر نه‌یتوانی ده‌ستی لێ بدات ئه‌وا وازی لێ دێنێت و له‌سه‌ر ته‌وافه‌كه‌ی به‌رده‌وام ده‌بێت . وه سونه‌ته بۆ عومره‌كار له‌نێوان روكنی یه‌مانی و به‌رده ره‌شه‌كه بڵێت : ( رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ) . وه له‌دوای كۆتایی هێنان به‌ته‌وافی حه‌وته‌م عومره‌كار قۆلی راستی داده‌پۆشێت و ده‌ڕوات به‌ره‌و پشت مه‌قامی ئیبراهیم دوو ركه‌عه‌ت نوێژی سونه‌تی له‌دوا ده‌كات ئه‌گه‌ر بۆی كرا ؛ وه ئه‌گه‌ر بۆی نه‌كرا له‌هه‌رشوێنێكی مزگه‌وت بیكات دروسته و ئاساییه . لهركهعهتی یه‌كه‌مدا له‌دوای خوێندنی سوره‌تی فاتیحه سوره‌تی الكافرون ده‌خوێنێت ؛ وه لهركهعهتی دووه‌م له‌دوای سوره‌تی فاتیحه سوه‌رتی ئیخلاص ده‌خوێنێت .
( سه‌عی كردن له‌نێوان صه‌فا و مه‌روا ) پاشان به‌ڕێ ده‌كه‌وێت به‌ره و سه‌فا و مه‌روا ؛ وه سونه‌ته ئاوی زه‌مزه‌م بخواته‌وه . پاشان به‌رز ده‌بێته‌وه سه‌ر صه‌فا و ئه‌م ئایه‌ته پیرۆزه ده‌خوێنێته‌وه : (إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ... ) . ئینجا ده‌ڵێت : (نبدأُ بِـمَا بدأَ اللهُ بـهِ ) . وه ڕووی ده‌كاته قیبله و سێجار ده‌ڵێت : ( لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ ) . وه ده‌توانێت له‌دوای ئه‌م زیكره هه‌ر نزا و پارانه‌وه‌یه‌كی هه‌بێت بیكات . پاشان له صه‌فا دێته خواره‌وه و به‌ره‌و مه‌روا ده‌ڕوات زیكری په‌روه‌ردگاری ده‌كات وه نزا و پاڕانه‌وه ده‌كات . وه بۆ پیاو سونه‌ته به هه‌روه‌له بڕوات له‌نێوان دوو ئاڵا سه‌وزه‌كه . كاتێك گه‌ییشت به مه‌روا هه‌مان ئه‌م زیكره ده‌كات كه له صه‌فا كردی . كه بریتیه له زیكری : ( لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ، وَنَصَرَ عَبْدَهُ، وَهَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ ) . پاشان به‌هه‌مان شێوه ده‌گه‌رێته‌وه بۆ صه‌فا هه‌تا حه‌وتجار ته‌واو ده‌كات ؛ هه‌رجارێك له صه‌فاوه ده‌روات بۆ مه‌روا به جاریك حیسابه ؛ وه له مه‌روا بۆ صه‌فا به‌جارێكی تر حیسابه . به‌م شێوه‌یه به‌رده‌وام ده‌بێت هه‌تا به‌رز ده‌بێته‌وه سه‌ر مه‌روا له‌جاری حه‌وته‌م . وه سونه‌ته له‌نێوان دوو گلۆپه سه‌وزه‌كه‌ی نێوان سه‌فا و مه‌روا به په‌له و خێرایی برۆیت و ئه‌م دوعایه‌ش بخوێنی : ( ربِّ اغفرْ وارحمْ ، إنَّكَ أنتَ الأعزُ الأكرم ) .
( سه‌رتاشین یان كورت كردنه‌وه )
_ پاشان عومره‌كاری پیاو هه‌موو سه‌ری ده‌تاشێت یان كورتی ده‌كاته‌وه ؛ وه ئافره‌ت به‌ئه‌ندازه‌ی سه‌ره په‌نجه‌یه‌ك له‌كۆكراوه‌ی پرچی ده‌بڕێت و كورتی ده‌كاته‌وه .
به‌لادانی مووه‌كانی سه‌ری عومره‌كه‌ی ته‌واو ده‌بێت و گشت ئه‌وشتانه‌ی بۆ حه‌لال ده‌بێت كه له‌كاتی ئیحرامدا لێی حه‌رام و قه‌ده‌غه بوو .
_ تێبینی : ته‌وافی وه‌داع بۆ عومره‌كار واجب نیه به‌ڵام ئه‌گه‌ر بۆی كراو ئه‌نجامیدا دروسته و ئاساییه .
نوسین و ئاماده‌كردنی : مامۆستا هه‌ڵگورد مسته‌فا گه‌ڵاڵه‌یی . 14 / 3 / 2024 |
